Lekomania

Uzależnienie od leków określa się inaczej mianem lekomanii. Leki nasenne, uspokajające i przeciwbólowe stosowane nadmiernie mogą prowadzić do uzależnienia. Jego objawami są:

• leki stosuje się codziennie dłużej niż 4-6 tygodni;
• dochodzi do zwiększenia tolerancji na lek: dawki przepisane początkowo hamujące niekorzystne objawy/umożliwiające sen przestają działać i potrzebne jest ich zwiększenie;
• dochodzi do zależności psychicznej – polegania na lekach w radzeniu sobie z problemami, szybkie uśmierzanie napięcia psychicznego, tzw. „głód” leku;
• odstawienie leku powoduje gwałtowny wzrost lub nawrót objawów, na które lek był przepisany, a także powstanie tzw. zespołu abstynencyjnego (odstawiennego): drżenie rąk lub ciała, zawroty głowy, niepokój lub pobudzenie, zmęczenie, płaczliwość i pogorszenie nastroju, drażliwość, niemożność skupienia uwagi, biegunka, sztywność mięśni. Nasilenie zespołu abstynencyjnego zależy od czasu uzależnienia i wielkości przyjmowanej dawki leku. W przypadku nagłego odstawienia dużej dawki benzodiazepin może dojść do pobudzenia, napadu padaczkowego, halucynacji;
• przyjmowanie leku mimo występowania obecnych skutków ubocznych czy świadomości destrukcyjnego działania leków uspokajających lub nasennych przyjmowanych przewlekle; zwiększanie działania leków przez mieszanie z innymi środkami psychoaktywnymi lub z alkoholem (uzależnienie krzyżowe);
• przeznaczanie dużej ilość czasu, pieniędzy czy energii w celu zdobycia leków („wypraszanie” przepisania leków u różnych lekarzy, zdobywanie leków nielegalnie).

Uzależnienie od leków to stan fizyczny i psychiczny, który wynika z interakcji leku z organizmem, prowadzący do zmian zachowania łączących się z uczuciem przymusu stałego lub okresowego zażywania leku. Uzależnienie fizycznie wiąże się ze zjawiskiem tolerancji – koniecznością przyjmowania coraz większych dawek leków dla takiego samego efektu lub dla uniknięcia nieprzyjemnych doznań związanych z brakiem leku. Dzieje się tak dlatego, że układ nerwowy przyzwyczaja się do stałej obecności substancji we krwi. Uzależnienie fizyczne powoduje zmiany pracy narządów wewnętrznych. Może doprowadzić do powstania wrzodów żołądka, upośledzenia funkcji wątroby lub nerek, a u astmatyków nasilać skurcz oskrzeli. Inne konsekwencje nadużywania leków to m.in.: zaburzenia ciśnienia krwi, czynności serca, oddychania i funkcji układu trawiennego. Wzrost tolerancji powoduje zwiększenie niebezpieczeństwa przedawkowania leków, zatrucia, a nawet śmierci.

Najbardziej rozpowszechnione typy lekomanii dotyczą zażywania leków nasennych i uspokajających (barbiturany i benzodiazepiny) oraz leków przeciwbólowych. Wyróżnia się dwie główne grupy leków przeciwbólowych – narkotyczne (opioidowe), których działanie jest bardzo silnie uzależniające oraz nienarkotyczne, najczęściej nadużywane, np. paracetamol, ibuprofen, aspiryna, ketoprofen. Silne uzależnienie fizyczne i psychiczne wywołują długo przyjmowane barbiturany, które zwiększają niebezpieczeństwo popełnienia samobójstwa. Barbiturany nie są polecane jako leki nasenne ze względu na szybki rozwój zjawiska tolerancji oraz silne właściwości tłumiące na ośrodkowy układ nerwowy. Należą do starszej generacji leków i wykazują tendencję do kumulowania się w organizmie, prowadząc do zatruć. Działanie uzależniające mają również benzodiazepiny o właściwościach nie tylko nasennych, ale i uspokajających oraz przeciwlękowych. Nadmierne dawki leków nasennych obejmują szereg skutków ubocznych: ospałość, apatię, senność, uczucie rozbicia, niepamięć, bełkotliwą mowę, drżenie, oczopląs, dezorientację, spadek koncentracji uwagi, zaburzenia koordynacji ruchowej. U osób starszych mogą pojawić się stany lękowe, niepokój, pobudzenie, drażliwość, majaczenie oraz nasilenie objawów otępiennych.

Ludzie najczęściej sięgają po leki z powodu dyskomfortu fizycznego (ból) albo kiedy cierpią psychicznie, a więc ze względu na brak równowagi psychicznej, nierozwiązane konflikty wewnętrzne, labilność emocjonalną albo trudności w codziennym funkcjonowaniu. W przypadku problemów natury psychicznej lepszą metodą pomocy jest psychoterapia, wgląd w siebie, niż leczenie objawowe – farmakologiczne.